انسان ذاتا هنرمند و خلاق است و از هر ابزاری برای بروز این ویژگی ذاتی استفاده می‌کند. هنر سوخته نگاری یا سوخته کاری روی چوب یکی از هنرهای زیبای ایرانیان است. در هنر سوخته نگاری به جای رنگ و بوم از چوب و حرارت برای خلق آثار هنری جذاب و خیره کننده استفاده میشود.
هنر نزد ایرانیان است و بس. هر بار با تماشای قطعه و اثری زیبا ناخودآگاه این مصرع شاهنامه را تکرار می‌کنیم و به‌راستی‌که ایران مهد هنر است، هنرهای فراوانی که با استفاده از چوب به خلق تصاویر زیبا از طبیعت، چهره و محیط پیرامون به زیبایی هر چه تمام صورت می‌گیرد. در این بین، هنر سوخته نگاری یکی از هنرهایی است که سال‌ها پیش در ایران مرسوم بود که با بی‌مهری‌هایی به ورطه فراموشی سپرده شد. اما با تلاش هنرمندان ایرانی سوخته نگاری بار دیگر به جایگاه اصلی خود بازگشته است. در این مقاله قصد داریم با هنر سوخته نگاری، تاریخچه، ابزار و روش‌های انجام آن آشنا شویم.
سوخته نگاری یا سوخته کاری روی چوب چیست؟
هنر سوخته نگاری یا سوخت روی چوب، به طراحی و ثبت نقش با استفاده از حرارت روی چوب، چرم یا هر سطح دیگری گفته میشود. این حرارت از طریق سیخ، مفتول یا هویه به سطح منتقل میشود. اثر به‌جامانده از این هنر بسیار زیبا و دیدنی است.
تاریخچه سوخته نگاری
در مورد سوخته نگاری عنوان میشود که این هنر از ۳۰۰۰ سال قبل در پرو وجود داشته است. در اروپا دوره قرون‌وسطی و رنسانس نیز این هنر در تزئینات ابزارهای موسیقی و وسایل آشپزخانه به کار گرفته می‌شد. در ایران از هنر سوخته نگاری روی چرم در دوره صفویه روی جلد کتاب‌های نفیس به‌خصوص قرآن استفاده می‌شد و با پایان یافتن سلطنت صفویه این هنر نیز فراموش شد.
ابزار کار سوخته نگاری
سوخته نگاری نیاز به ابزارهای خیلی زیاد یا گران‌قیمت ندارد. از ابزارهای مهم این هنر می‌توان به هویه، سمباده، چوب یا به‌جای آن چرم، کاغذ و مقوا اشاره کرد.
هویه مهم‌ترین ابزار در ثبت هنر سوخته نگاری است. البته در کشور ما هویه‌های مخصوص سوخته نگاری عرضه نمی‌شود و هنرمندان از همین هویه‌های معمولی استفاده می‌کنند.
نوع سمباده بستگی به ناهمواری‌های سطح چوب دارد. از انواع چوب‌هایی که در سوخته نگاری مورداستفاده قرار می‌گیرند چوب افرا، گلابی، نارنج، گردوی سفید و سپیدار هستند. زیرا سوخته کاری نگاری روی چوب از ایجاد طیف رنگ قهوه‌ای به وجود می‌آید و به همین دلیل از چوب‌هایی به رنگ روشن برای این کار استفاده میشود تا پس از سوختن، رنگ قهوه‌ای به‌خوبی دیده شود. به‌جای چوب می‌توان از چرم یا کاغذ نیز در این هنر استفاده کرد.
روش و نحوه انجام سوخته کاری روی چوب
سوخته نگاری به سه روش صورت می‌گیرد: هویه، شعله‌های آتش و شن داغ از روش‌های انجام این کار هستند.
در روش هویه، حرارت ایجاد شده از نوک هویه را همانند مداد طراحی می‌توان استفاده کرد. در سوخته نگاری با شعله‌های آتش نیز از شعله‌پخش‌کن یا فندک‌های اتمی بیشتر استفاده میشود. در روش آخر یعنی شن داغ نیز، ابتدا شن را شسته پس از خشک شدن روی حرارت قرار می‌دهند و پس از داغ شدن به‌صورت کنترل‌شده، روی چوب پاشیده میشود.
سخن آخر
سوخته نگاری از هنرهای بسیار قدیمی است که با استفاده از حرارت روی چوب، چرم و حتی کاغذ انجام می‌گیرد. این هنر نیاز به ابزار زیادی ندارد، اراده، خلاقیت و عشق به زیبایی برای ایجاد تابلوهای خیره‌کننده کافی است. اگر این هنر دیرینه نظر شما را جلب کرده است، خوشحال می‌شویم با پیام‌های خود ما را به معرفی هنرهای قدیمی روی چوب تشویق کنید.
و همچنین شما را دعوت می‌کنیم به خواندن مقاله آشنایی با هنر میناکاری تا با یک رشته هنری دیگر نیز آشنا شوید.