چقدر با تنبیه کردن موافق هستید؟ آیا تنبیه بدنی کودکان کاری درست است؟ اگر درست نیست چه راه‌های جایگزینی برای کتک و تنبیه بدنی وجود دارد؟
تنبیه چیست؟
در ابتدا خوب است بگوییم: تنبیه چه معنایی دارد؟ تنبیه در کل به معنای انجام کار یا حرکتی آزار دهنده است که بتوان با آن از رفتار اشتباه دیگری جلوگیری کرد. در روانشناسی تنبیه کردن به خودی خود ایرادی ندارد و گاهی در تربیت فرزند نیز لازم و ضروری است. اما نه هر تنبیهی به خصوص تنبیه بدنی و آزار جسمی به فرزند که به شدت نفی می‌شود.
عواقب تنبیه بدنی کودکان
اعمال تنبیه بدنی بر روی روحیه و رفتار کودک ما در زندگی آینده و حتی در دوران کودکی تاثیرهای بسیار مخربی خواهد داشت از جمله:
- اعتماد به نفس کودک نابود می شود: وقتی کودکی تنبیه جسمی می‌شود، احساس تنهایی عمیقی می‌کند و نوعی حس عدم مقبولیت از سمت پدر و مادر را در خیالات خودش ایجاد می‌کند. همین باعث می‌شود همیشه احساس گناه داشته باشد و در کم اهمیت‌ترین اتفاقات خود را مقصر می‌داند و به همین علت از تصمیم گیری فرار می‌کند.
- رفتارهای خشونت آمیز و منفی را یاد می‌گیرد: کودک مرتب در حال یادگیری از محیط پیرامون خود است و شما پدر و مادر عزیز مهم‌ترین الگوی او در یادگیری هستید. او از شما می‌آموزد اگر کاری به نظرش اشتباه است با کتک کاری و رفتار خشونت آمیز باید آن را اصلاح کند و در نتیجه او یاد نمی‌گیرد با دیگران چگونه صحبت کند و مدام در حال درگیر شدن است.
- کودک از شما فاصله می‌گیرد: کودکی که تنبیه بدنی می‌شود حس نفرت در وجود او شعله می‌کشد و به همین علت از شما که او را تنبیه کرده‌اید متنفر می‌شود و از شما به مرور فاصله می‌گیرد. باید بدانید که تنبیه بدنی مولد احساس ترس است و برای همیشه بین والدین و فرزندان فاصله می‌اندازد.
- روحیه استقلال طلبی در کودکان از بین می‌رود: کودکی که تنبیه بدنی را تجربه کرده است، همیشه تصور می‌کند باید مطیع و سربه زیر باشد، دیگر روحیه استقلال طلبی و قدرت تصمیم گیری در این کودکان وجود ندارد.
- ایجاد آسیب‌های جسمی: کتک زدن و تنبیه بدنی باعث بروز آسیب‌های جسمی، ضربه، خونریزی و شکستگی می‌شود.
مراحل تنبیه اصولی کودکان
- تذکر غیر مستقیم دادن:
اگر اشتباهی برای مرتبه اول رخ داده است، شما باید بدون ایراد کلمه‌ای و به طور غیر مستقیم کودک را متوجه اشتباه خود کنید، برای مثال: اخم کردن یا روی برگرداندن. - چشم پوشی کردن و نادیده گرفتن:
اگر کار اشتباه کودک ادامه پیدا کرد در مرحله بعدی بهتر است شما والدین عزیز تظاهر به ندیدن کنید و در کل از اشتباهش صرف نظر کنید. - نصیحت کردن:
در مرحله بعد اگر اشتباه کودک باز هم تکرار شد، سعی کنید با او با آرامش صحبت کنید و جنبه‌های مختلف عمل اشتباهش را برای او توضیح دهید. فقط توجه داشته باشید زمانی نصیحت کردن اثر می‌کند که با لحن آرام و مهربان صورت بگیرد نه با پرخاش و عصبانیت…!
- تذکر مستقیم:
در این مرحله اگر باز هم کار و رفتار اشتباه ادامه یافت، باید به صورت مستقیم به کودک بگویید که از کار او ناراحت هستید و انتظار تکرار دوباره ندارید. نکته ضروری در این بخش این است که به هیچ عنوان او را تحقیر نکنید. - قهر با کودک:
اگر باز هم عمل اشتباه او تکرار شد و روش‌های گذشته جوابگو نبود، به صورت کوتاه مدت با او صحبت نکنید و به او زمان بدهید تا در مورد رفتار و عملش فکر کند. فقط این قهر و حرف نزدن نباید بیشتر از ۲ یا نهایت ۳ ساعت طول بکشد. - اخطار به حذف یکی از علایق یا وسایل کودک:
اگر باز هم روش‌های گذشته جواب ندادند می‌توانید به کودک اخطار دهید که در صورت تکرار کار اشتباه خود، از یکی از وسایل مورد علاقه خودش محروم می‌شود. این اخطار باید قابلیت عملی شدن باشد، مثل اینکه اگر کار اشتباه ادامه پیدا کند یک روز اجازه دیدن کارتون مورد علاقه‌اش را ندارد. - مرحله آخر، اعمال اخطاری که داده‌اید:
مرحله آخر تنبیه کودک باید به این جا ختم شود که اگر کار اشتباه تکرار شد و اخطاری برای محرومیت داده بودید، آن محدودیت را اجرایی کنید.
سخن پایانی
در انتها نکات زیر را مدنظر قرار دهید.
- تنبیه بدنی در هیچ مرحله‌ای از تنبیه اصولی نباید اعمال شود.
- مرحله آخر تنبیه اصولی را به صورت مکرر و پشت سر هم انجام ندهید که کودک دیگر بی‌تفاوت شود.
- اگر تنبیه اصولی شما بر روی کودک قابل اجرا نیست و جواب نمی‌دهد، سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و به مشاور و یا روانشناس حوزه کودک مراجعه کرده و از او کمک بخواهید.
بدانید و مطمئن باشید که تنبیه بدنی بدترین و منفور‌ترین نوع تنبیه کودکان است.
برای پیش گرفتن شیوه‌ای صحیح برای تربیت کودک، مطالعه مقاله تاثیر تماشای تلویزیون بر کودکان نیز پیشنهاد می‌شود.