روزه کله گنجشکی، خوراکی خوردن یواشکی در طول روز و نقشه کشیدن برای خوردنی‌های خوشمره بعد از افطار، جزء خاطراتی است که وقتی اسم ماه رمضان می‌آید، در ذهن بیشتر افراد زنده می‌شود. در سنین پایین‌تر اغلب به‌خاطر تشویق یا تاکید بزرگترها روزه می‌گرفتیم؛ اما بعضی از ما بزرگ‌تر که شدیم، به دنبال دلایل منطقی و علمی برای این کار بوده‌ایم. حالا به بهانه شروع این ماه زیبا و متفاوت(!) قصد داریم در این مقاله به‌طور خلاصه به بیان فواید روزه گرفتن و همچنین اصول تغذیه صحیح در این ماه بپردازیم.
روزه در ادیان مختلف
روزه‌داری به معنای پرهیز از خوردن و آشامیدن و برخی اعمال دیگر، نه تنها در دین اسلام، بلکه در ادیان دیگر مانند مسیحیت، یهودیت و… وجود دارد؛ اما مدت زمان روزه‌داری و مقررات حاکم بر رفتار فرد در حین روزه، در ادیان مختلف، متفاوت است؛ و شاید بتوان گفت بزرگ‌ترین تفاوت روزه‌داری در اسلام با روزه سایر ادیان، در این است که روزه گرفتن در اسلام روال منظمی دارد که اگر به طور صحیح انجام شود، نه تنها ضرری برای فرد ندارد، فواید زیادی نیز به دنبال خواهد داشت که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
همچنین مدت زمان روزه‌داری در اسلام نسبت به ادیان دیگر، کوتاه‌تر است که طبق تحقیقات انجام شده توسط دانشمندان، پرهیز از خوردن و آشامیدن در این زمان که در فصول مختلف بین ۱۲ تا ۱۶ ساعت متغیر است، برای سلامتی فرد بسیار مفید خواهد بود. در حالی که روزه در برخی ادیان دیگر، گاهی حدود ۲۴ ساعت یا بیشتر طول می‌کشد که ممکن است برای برخی افراد طاقت فرسا باشد.
فواید روزه گرفتن
در رابطه با آثار روزه گرفتن، تحقیقات بسیاری انجام شده و از جنبه‌های مختلف به آن پرداخته شده است. ما در این مقاله به‌طور خلاصه، فواید روزه را از جنبه آثار روحی و معنوی و نیز تاثیر آن بر سلامتی جسمانی فرد بررسی می‌کنیم.
تاثیر روزه گرفتن بر سلامتی جسم
زمانی که بر خلاف عادت، از خوردن و آشامیدن خودداری می‌کنیم، ذخیره چربی بدن مورد استفاده قرار گرفته و در نتیجه، روزه گرفتن، موجب بهبود سوخت‌و‌ساز بدن می‌شود. همچنین روزه می‌تواند کاهش وزن و رشد سلول‌های جدید و دفع سموم بدن را نیز به دنبال داشته باشد. این خلاصه چیزی است که در نتیجه روزه گرفتن، در بدن رخ می‌دهد و موجب می‌شود که روزه فواید زیر را به دنبال داشته باشد:
- اگر در ایام ماه رمضان، تغذیه صحیح رعایت شود، روزه می‌تواند موجب کاهش وزن و تقویت بدن شود.
- روزه گرفتن با دفع سموم بدن، موجب پاکسازی پوست و سلامتی دستگاه گوارش می‌شود.
- روزه گرفتن موجب کاهش فشار خون و همچنین چربی خون می‌شود.
- روزه بر بیماری‌های التهابی نیز تاثیر مثبتی دارد.
- استرس نیز در نتیجه روزه گرفتن کاهش می‌یابد.
- از دیگر فواید روزه گرفتن می‌توان به افزایش قدرت تمرکز و بهبود عملکرد مغز اشاره کرد.
- تقویت سیستم ایمنی از دیگر آثار روزه است.
- برخی تحقیقات، تاثیر مثبت روزه گرفتن بر پیشگیری از سرطان را نشان می‌دهد.
مواردی که گفته شد، مهم‌ترین آثار جسمی روزه‌داری است. شاید تحقیقات بیشتر در آینده، تاثیرات مثبت دیگری را نیز برای این کار به اثبات برساند.
آثار روحی و معنوی روزه گرفتن
در ماه رمضان، انسان بنا به اختیار خود و تکلیفی که از لحاظ معنوی و دینی احساس می‌کند، تصمیم می‌گیرد که بخشی از شبانه‌روز را از خوردن و آشامیدن که جزء عادی‌ترین امور زندگی به حساب می‌آید، پرهیز کند. در چنین شرایطی، ترک کردن برخی عادات نادرست مانند سیگار کشیدن، استفاده زیاد از گوشی موبایل و صرف زمان زیاد در فضای مجازی، خوردن غذاهای ناسالم و… نیز آسان‌تر به نظر می‌رسد. انسانی که قادر باشد حتی از خوردن آب خودداری کند، انگیزه بیشتری برای ترک عادات اشتباه یا مضر دیگر نیز پیدا خواهد کرد.
از طرفی ماه رمضان، همان‌طور که در بخش‌های قبلی اشاره شد، نظم و هماهنگی خاصی به همراه دارد که برای نظم بخشیدن به بسیاری از امور زندگی به انسان کمک می‌کند. اینکه شما در زمان خاصی از خواب بیدار می‌شود یا غذا می‌خورید، خودبخود روال منظمی در زندگی شما ایجاد می‌کند. همچنین زمان بیشتری نیز در طول روز در اختیار دارید. به این صورت شما می‌توانید به خوبی برای ایجاد عادات جدید یا تغییر برخی از رفتارها و عادات خود، برنامه ریزی کنید. به‌طور مثال با بیدار شدن در زمان سحر و خواندن نماز صبح، به‌خوبی می‌توانید به سحرخیز بودن عادت کنید. یا با مطالعه ۵ صفحه کتاب بعد از خوردن سحری و قبل از خواب، می‌توانید عادت کتاب‌خوانی را در خود ایجاد کنید.
احساس آرامش و نزدیکی بیشتر به خدا و تمایل به انجام کارهای خیر مانند کمک به نیازمندان نیز، جزء مهم‌ترین آثار معنوی روزه گرفتن است.
اصول تغذیه صحیح در ماه رمضان
روزه گرفتن باید با تغدیه صحیح همراه باشد؛ در غیر این صورت، ممکن است مشکلاتی برای فرد روزه‌دار ایجاد شود. به همین دلیل در ادامه به برخی از اصولی که برای تغذیه در زمان افطار و سحر و زمان بین این دو وعده توصیه شده است، اشاره می‌کنیم.
- برای وعده افطار بهتر است ابتدا چای کمرنگ به همراه خرما مصرف کنید و بعد غذای سبکی شامل نان و پنیر و سبزی، شیر برنج، آش‌های خوشمزه و سبک، حلیم یا سوپ میل کنید.
- در فاصله بین افطار و سحر، مصرف میوه‌ها، سبزیجات و مایعات بهترین انتخاب است.
- برای وعده سحر بهتر است یک غذای کامل شامل نان یا برنج، میوه و سبزیجات و… میل کنید. اما از مصرف غذای سرخ شده یا شیرینی‌ها خودداری کنید. همچنین مصرف چای بلافاصله بعد از خوردن غذا در وعده سحر توصیه نمی‌شود.
- داشتن سه وعده غذایی افطاری، شام و سحری (با رعایت موارد گفته شده) نیز توصیه شده است که فرد با توجه به شرایط خود می‌تواند این برنامه غذایی را جایگزین دو وعده غذایی کند.
روزه صرفا یک تکلیف مذهبی نیست! بلکه برنامه‌ای زیبا و ویژه است که دارای فواید زیادی بوده و اگر با تغذیه صحیح همراه باشد و از نظر پزشکی برای شخص ممنوعیتی وجود نداشته باشد، یکی از ساده‌ترین کارهایی است که از لحاظ جسمی و روحی انسان را تقویت می‌کند. شما چه خاطره یا توصیه ویژه‌ای در مورد روزه گرفتن دارید؟